Η πρώτη αναχώρηση της ατμάμαξας Θεσσαλονίκης - Μοναστηρίου

Καρτ-ποστάλ του τέλους του 19ου αι. με την πρώτη εκκίνηση της ατμάμαξας στη σιδηροδρομική γραμμή Θεσσαλονίκης - Μοναστηρίου, 1894, Θεσσαλονίκη, αρχείο Γ. Μέγα.

Στα τέλη του 19ου αιώνα το Μοναστήρι είχε εξελιχθεί σε ανθηρότατο οικονομικό κέντρο της δυτικής Μακεδονίας και σημαντικό στρατόπεδο των τουρκικών δυνάμεων. Τα σχέδια για τη σιδηροδρομική του σύνδεση με τη Θεσσαλονίκη τελεσφόρησαν το 1890.

Το φθινόπωρο της χρονιάς εκείνης ο Άλφρεντ Κάουλλα, Γερμανός τραπεζίτης και μεσάζων σε πωλήσεις όπλων Mauser, εξασφάλισε την άδεια της Πύλης και τη χρηματική υποστήριξη της πανίσχυρης Deutsche Bank για να κατασκευάσει την περιζήτητη σύνδεση.

Η ανάθεση, που έγινε με απίστευτα ευνοϊκούς οικονομικούς όρους, προέβλεπε τη διέλευση της γραμμής από τις σημαντικότερες πόλεις της δυτικής Μακεδονίας: τη Βέροια, τη Νάουσα, την Έδεσσα και τη Φλώρινα. Η κατασκευή αποδείχτηκε εξαιρετικά δύσκολη, λόγω των πολλών ποταμών, του δύσβατου εδάφους αλλά και της ελονοσίας, που στα ορεινά της Έδεσσας και στις άλλες παραλίμνιες ελώδεις περιοχές αποδεκάτισε τους Ιταλούς εργάτες. Μετά από αναβολές η γραμμή παραδόθηκε στην κυκλοφορία στις 15 Ιουνίου 1894.

Οι ανακατατάξεις που προκάλεσε στη δομή του εμπορίου ήταν σοβαρότατες και επέδρασαν ακόμη και στην οικονομία του αλβανικού χώρου. Καμία όμως από τις άμεσες συνέπειες δεν ήταν σημαντικότερη από την κατακόρυφη ανάπτυξη της βιομηχανίας νημάτων, που αποτέλεσε τον ισχυρότερο πνεύμονα της δυτικομακεδονικής οικονομίας πριν την εκμετάλλευση του λιγνίτη.