Βέροια: Παλίμψηστο πολιτισμών

Στις νοτιοανατολικές πλαγιές του Βερμίου, πλάι στις όχθες του Τριπόταμου απλώνεται ένα τεράστιο μωσαϊκό ιστορίας, πολιτισμού και φυσικού κάλλους. Η πρωτεύουσα του Νομού Ημαθίας είναι μια πόλη που αξίζει να επισκεφτείς για να δεις από κοντά τα μοναδικά μνημεία και να γνωρίσεις τη σημαντική ιστορία του τόπου

Η ΚΥΡΙΩΤΙΣΣΑ ΚΑΙ Η ΜΠΑΡΜΠΟΥΤΑ

Εντυπωσιακά αρχοντόσπιτα στην Μπαρμπούτα.

Είναι οι δύο ιστορικές συνοικίες της Βέροιας, κατά την Τουρκοκρατία. Η πρώτη ήταν η χριστιανική και η δεύτερη η εβραϊκή συνοικία, και μαζί με την οθωμανική (ανατολικά της Μπαρμπούτας) αποτελούσαν τον αστικό ιστό της πόλης. Η Κυριώτισσα μαζί με τη Μακαριώτισσα ήταν οι χριστιανικές συνοικίες της Βέροιας. Η αξιοποίηση και αναστήλωση της Κυριώτισσας άρχισε στις αρχές της δεκαετίας του ‘90, όταν ιδιώτες άρχισαν να ανακατασκευάζουν -σεβόμενοι την αρχιτεκτονική τους- τα παλιά αρχοντικά, τα οποία μετέτρεψαν σε καφετέριες, μπαρ και εστιατόρια.

Ο δήμος συνέβαλλε τα μέγιστα σε αυτή την προσπάθεια, με αξιόλογες αναπλάσεις, που διατήρησαν την ατμόσφαιρα της παλιάς γειτονιάς και σήμερα η Κυριώτισσα είναι το πιο ζωντανό σημείο της πόλης και στέκι της τοπικής νεολαίας, με στενούς πεζόδρομους, αναστηλωμένα σπίτια με σαχνισιά, ξύλινους εξώστες, εντυπωσιακά χρώματα (λουλακί, ώχρα, βυσσινί, καφέ), πόρτες με γυφτόκαρφα και πέτρινους τοίχους με ζωνάρια από ξύλο.

Η πανέμορφη γειτονιά βρίσκεται δίπλα στο κέντρο της πόλης και θα μπορέσετε να θαυμάσετε τη μακεδονίτικη αρχιτεκτονική, πλημμυρισμένη από τη νοσταλγική ατμόσφαιρα της παλιάς Βέροιας.

Σοκάκι στην Κυριώτισσα.

Οσο για την άλλη παλιά γειτονιά, την Μπαρμπούτα, θα τη βρείτε βορειότερα, δίπλα στα θορυβώδη νερά του Τριπόταμου και το καταπράσινο λαγκάδι, με την εκπληκτική βλάστηση. Η εβραϊκή συνοικία της πόλης ήταν κτισμένη σε τριγωνικό σχήμα και αποτελούσε μια κλειστή γειτονιά, με ελεγχόμενες εισόδους, όπου ζούσαν οι εβραίοι της Βέροιας. Σήμερα εδώ έχει γίνει μια καταπληκτική αναστήλωση, διατηρώντας την αρχιτεκτονική φυσιογνωμία της εβραϊκής γειτονιάς, (μοναδική στον ευρωπαϊκό χώρο).

Μεταξύ άλλων θα δείτε εβραϊκές επιγραφές διακοσμημένες με λουλούδια και γιρλάντες. Πολύ καλοσυντηρημένη είναι η εβραϊκή συναγωγή και τα όμορφα αρχοντικά της οδού Χάβρας, σε ρυθμό Μπαρόκ και Ροκοκό, που φιλοξενούν το Διεθνές Ινστιτούτο Παραδοσιακής Αρχιτεκτονικής, τα Αρχεία του Κράτους του Νομού Ημαθίας, τη Δημοτική Επιχείρηση Τουρισμού και τον σύλλογο Βλάχων, όλα σε κτίσματα του 19ου αιώνα. 

Η πλατεία Ωρολογίου, η οποία λέγεται και πλατεία Ρακτιβάν.

FAST INFO

ΣΚΙ ΣΤΟ ΣΕΛΙΤο δημοφιλές χιονοδρομικό είναι το παλιότερο της χώρας μας, καθώς πρωτολειτούργησε το 1934 και διοργάνωσε τους πρώτους πανελλήνιους αγώνες. Διαθέτει εναέριους αναβατήρες, πίστες για σκι και σνόουμπορντ κάθε επιπέδου, πίστες αντοχής, σχολές σκι, ενοικιάσεις εξοπλισμού κ.ά. (τηλ. 23310 49226, www.seli-ski.gr). Στο Σέλι βρίσκεται επίσης το ιδιωτικό χιονοδρομικό κέντρο «Χρυσό Ελάφι», στο οποίο υπάρχουν εναέριοι αναβατήρες που εξυπηρετούν πέντε πίστες, ξενοδοχείο, εστιατόριο, καφέ, καθώς και όλες τις υπηρεσίες για τους χιονοδρόμους (τηλ. 23310 49220, www.chrisoelafi.gr). 

Πολλά από τα παλιά σπίτια στην Κυριώτισσα είναι σήμερα ατμοσφαιρικά καφέ-μπαρ κι εστιατόρια. 

 

ΤΟ ΡΕΒΑΝΙ ΒΕΡΟΙΑΣΜην παραλείψετε να δοκιμάσετε το περίφημο ρεβανί της Βέροιας. Είναι το σήμα κατατεθέν της πόλης και θα το βρείτε σε όλα τα ζαχαροπλαστεία της πόλης. Ξεχωρίζει όμως το ρεβανί του Χοχλιούρου, που φτιάχνεται από το 1886 με την ίδια απαράλλακτη συνταγή, η οποία είναι μεγάλο μυστικό της οικογένειας Χοχλιούρου.

Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣΗ Βέροια γνώρισε τη μεγαλύτερη ακμή της κατά τη βυζαντινή και υστεροβυζαντινή περίοδο, γεγονός που αποτυπώνεται στο πλήθος των βυζαντινών μνημείων και εκκλησιών που σώζονται μέσα στην πόλη. Μαζί με την Καστοριά είναι οι πόλεις με τους περισσοτέρους ναούς αυτών των εποχών.

Σπίτια της Μπαρμπούτας πάνω από τα νερά του Τριπόταμου.

Σήμερα στη Βέροια υπάρχουν 48 βυζαντινοί και μεταβυζαντινοί ναοί, από τους συνολικά 72 που υπήρχαν στην πόλη, και της έδωσαν κάποτε το προσωνύμιο «Μικρά Ιερουσαλήμ».

Οι 39 από αυτούς τους ναούς κρύβουν μοναδικούς θησαυρούς, όπως τοιχογραφίες από εξαίρετους καλλιτέχνες, και εκπληκτική εσωτερική διακόσμηση, με ξεχωριστές επιγραφές, τέμπλα και γλυπτά, που όμοιά τους δύσκολα συναντάς στον Ελλαδικό χώρο.

Δυστυχώς οι περισσότερες είναι κλειστές και μόνο ο ναός του Σωτήρος Χριστού είναι επισκέψιμος. Είναι ίσως ο ομορφότερος και σημαντικότερος ναός της Βέροιας. Χτίστηκε από τον Ξένο Ψαλιδά και η αγιογράφησή του ολοκληρώθηκε το 1315. Παραχωρήθηκε στον ιερομόναχο Ιγνάτιο Καλόθετο από τον αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β’ Παλαιολόγο και πιθανότατα αποτέλεσε το καθολικό μονής. 

Το Βυζαντινό Μουσείο της Βέροιας, που στεγάζεται στον αναστηλωμένο αλευρόμυλο Μάρκου.

Τις υψηλής τέχνης τοιχογραφίες φιλοτέχνησε ο σημαντικός Θεσσαλονικιός ζωγράφος Γεώργιος Καλλιέργης. Υπάρχουν και μεταγενέστερες τοιχογραφίες του 1326 και 1355, στις οποίες μεταξύ άλλων απεικονίζεται η αρχόντισσα Μαρία Συναδηνή (ανοικτή καθημερινά εκτός Δευτέρας 08:00-15:00, τηλ. 23310 21718). Αν θέλετε να περιπλανηθείτε στον βυζαντινό πολιτισμό της Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας μπορείτε να επισκεφθείτε το βυζαντινό μουσείο, που στεγάζεται στον αναστηλωμένο αλευρόμυλο του Μάρκου (του 1911) στην οδό Θωμαΐδου.

Στον πρώτο όροφο παρουσιάζεται η Βέροια ως περιφέρεια της βυζαντινής αυτοκρατορίας και εξετάζεται η σχέση της με την Κωνσταντινούπολη, την Καστοριά και τη Θεσσαλονίκη, μέσα από έκθεση φορητών εικόνων εξαιρετικής τέχνης. Ο δεύτερος όροφος είναι αφιερωμένος στην πόλη και τη ζωή των κατοίκων (εργαστηριακή παραγωγή, οικίες, ταφικά μνημεία κ.λπ.). 

Αναστη­λωμένα σπίτια στην Μπαρ­μπούτα. Ψηλά κάτω από το γείσο της στέγης διακρί­νονται επιγραφές στα εβραϊκά. 

 

Ο τρίτος όροφος είναι αφιερωμένος στη θρησκευτική λατρεία με αναφορές στους ναούς της πόλης και τη διακόσμησή τους. (Το μουσείο είναι ανοιχτό 08:00-15:00, καθημερινά εκτός Δευτέρας, τηλέφωνο: 23310 29737.) 

FAST INFO

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΑΥΛΟΥΕίναι το σημείο όπου δίδαξε ο Απόστολος Παύλος το 50 μ.Χ. που πέρασε από τη Βέροια και είναι η μοναδική ακριβής θέση που γνωρίζουμε ότι μίλησε. Οι ανασκαφές αποκάλυψαν τρία μαρμάρινα σκαλιά ρωμαϊκού κτίσματος, πάνω στα οποία θεωρείται ότι μίλησε ο Απόστολος. Σύμφωνα με την παράδοση οι μαθητές του Απόστολου Παύλου ξεκίνησαν από τη Βέροια για να διδάξουν τον λόγο του θεού στη Μακεδονία και την Ηπειρο. 

Η Σκήτη Προδρόμου χτισμένη πάνω από την κοιλάδα του Αλιάκμονα.

ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ­ΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟΑνακαινίστηκε πρόσφατα και στους χώρους του θα θαυμάσετε ευρήματα από τάφους και αρχαιολογικές θέσεις σε όλο τον νομό. Φιλοξενεί γλυπτά Ελληνιστικών και Ρωμαϊκών χρόνων, επιτύμβιες στήλες και την προτομή του θεού Ολγανου, μυθικού ποτάμιου θεού της Βέροιας. Ξεχωρίζει η κεφαλή Μέδουσας των Ελληνιστικών χρόνων, η οποία ήταν αναρτημένη πάνω στα τείχη της αρχαίας Βέροιας για να τρομάζει τους εχθρούς! (Πληροφορίες στο 23310 24972.) 

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΣΤΑ ΠΕΡΙΞ ΤΗΣ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑΣ
Γύρω από την πόλη της Βέροιας υπάρχουν πολλές όμορφες και ενδιαφέρουσες διαδρομές. Δυτικά της πόλης βρίσκεται το επιβλητικό όρος Βέρμιο, με τα μοναδικά τοπία φυσικής ομορφιάς. Μπορείτε να οδηγήσετε προς την Παναγία Σουμελά και το χωριό Καστανιά, ανάμεσα από πυκνά δάση οξιάς και βελανιδιάς. 

Ο ναός του Σωτήρος Χριστού, ένας από τους πιο ενδια­φέροντες βυζα­ντινούς ναούς της πόλης.

Στα νότια του βουνού οδηγεί μια ακόμη πανέμορφη διαδρομή, προς το Ξηρολίβαδο και τα παλιά βλαχολίβαδα του Βερμίου. Η καλύτερη διαδρομή αναμφισβήτητα είναι αυτή που οδηγεί στο Σέλι, με το δημοφιλές και πολυσύχναστο χιονοδρομικό του κέντρο.

Ο δρόμος βόρεια της Βέροιας οδηγεί στην ιστορική μονή Δοβράς και από εκεί στο Κωστοχώρι όπου υπάρχει ο μικρός ναός του Αγίου Αθανασίου, με τοιχογραφίες Καστοριανών αγιογράφων του 15ου αιώνα.

Προσκυ­νητάρι στο Βήμα του Αποστόλου Παύλου. Στο βάθος διακρίνεται παλιό τζαμί της Βέροιας. 

 

Πολύ κοντά στην πόλη της Βέροιας βρίσκεται και η Νάουσα, την οποία αξίζει να επισκεφθείτε για να γνωρίσετε την ιστορία της μέσα από τους αρχαιολογικούς χώρους, αλλά και να θαυμάσετε τους όμορφους καταρράκτες του ποταμού Αραπίτσα που διατρέχει την πόλη.

Ακολουθώντας τον δρόμο προς το φράγμα των Ασωμάτων και αφού το προσπεράσετε, ανηφορίζετε την πλαγιά μέχρι τη Μονή Τιμίου Προδρόμου, μια από τις σημαντικότερες του Νομού Ημαθίας, με μοναδική θέα στον Αλιάκμονα και την τεχνητή λίμνη. 

Θαυμά­ζοντας τις βασιλικές ταφές στη Βεργίνα.

 

Το μοναστήρι ονομάζεται και Σκήτη Βεροίας, καθώς υπήρχαν πολλά ασκηταριά στα οποία ασκήτεψαν ο Αγιος Αθανάσιος ο Μετεωρίτης, ο όσιος Θεοδόσιος, ο Αγιος Διονύσιος ο εν Ολύμπω και ο Αγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ο οποίος το 1326 ανακαίνισε το ιστορικό μοναστήρι. Το καθολικό που ξαναχτίστηκε το 1835 είναι τρίκλιτη βασιλική και διακοσμείται από ένα περίφημο ξυλόγλυπτο τέμπλο.

Αξίζει να πάτε έως την άκρη του κτιριακού συγκροτήματος, δίπλα στον κάθετο βράχο του βουνού όπου βρίσκεται το παλαιότερο σωζόμενο κτίριο της μονής, το παρεκκλήσι της Μεταμόρφωσης, με ωραίες τοιχογραφίες.

Αυτό ήταν το παλαιό καθολικό που χρονολογείται στα 1622 (Ανοιχτή από την ανατολή έως τη δύση του ήλιου, τηλ. 23310 22787). Ενα παρακλάδι αυτής της διαδρομής οδηγεί στον εντυπωσιακό αρχαιολογικό χώρο της Βεργίνας.

Η ΒΕΡΓΙΝΑΕνας από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους και γνωστός όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και στα πέρατα της γης. Η ανακάλυψη του Μανόλη Ανδρόνικου, τον Νοέμβριο του 1977, έφερε στο φως τον ασύλητο τάφο του βασιλιά Φίλιππου Β’, πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, καθώς και στοιχεία για τον μακεδονικό πολιτισμό.

Σήμερα ο αρχαιολογικός χώρος της Μεγάλης Τούμπας περιλαμβάνει τον Τάφο του Φιλίππου, τον Τάφο του πρίγκιπα, τον Τάφο της Περσεφόνης, ένα ηρώο και τον Τάφο των ελευθέρων κιόνων. Τα ευρήματα είναι πραγματικά «βασιλικά» και περιλαμβάνουν χρυσές λάρνακες, ασημένιες τεφροδόχες, όπλα, πολύτιμες διακοσμήσεις νεκρικών κλινών, επιτύμβιες στήλες και άλλα πολλά.

Γύρω από το χωριό Βεργίνα έχουν αποκαλυφθεί κι άλλοι μακεδονικοί τάφοι, αρχαία ιερά, κτίρια, μέρος από την ακρόπολη των Αιγών και βέβαια το θέατρο όπου δολοφονήθηκε ο Φίλιππος Β’ το 337 π.Χ. (Τηλ. 23310 92347). 

ΔΙΑΜΟΝΗ
«Αιγές Μέλαθρον» (23310 77777, www.aigesme­lathron.gr), «Μακεδονία» (23310 27900, www.makedo­niahotel.gr), «Εν Εαρι» (23310 75788), «Villa Elia» (23310 21880), «Βερόη» (23310 22866), «Βέροια» (23310 93112, www.veriahotel.gr). 

ΦΑΓΗΤΟ«Βεργιώτικο» (23310 74133), «Ουζερί των Αγγέλων» (23310 27705), «Μεζέ Μεζέ» (23310 62221), «Αβατον» (23310-63635), «Πεσκαν­δρίτσα» (23310 74110), «Ο Κολο­τούμπας» (23310 28900), «Διογένης- Καρά Αχμέτ» (23310 66550)

ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ «Καφέ Ερατεινόν», «Ενοδία», «Φούρνος», «Ερατεινόν», «Mcoza», «Chocolat», «Lounge», «Coin», «Caprice».

Κείμενο: Λεωνίδας Τηνιακός - Φωτογραφίες: Περικλής Μεράκος